Wat is hypochondrie?
Hypochondrie, ook wel ziekteangst genoemd, is een toestand waarin je je extreem zorgen maakt over het hebben van een medische aandoening of het ontwikkelen van een ziekte. Mensen die hier last van hebben, ervaren niet alleen lichamelijke klachten die medisch niet verklaard kunnen worden, maar ook abnormale gedachten, gevoelens en gedrag. Ze hebben vaak hardnekkige overtuigingen over de ernst van normale lichamelijke gewaarwordingen en besteden buitensporig veel tijd aan het proberen te diagnosticeren van hun fysieke problemen. Het lijden dat ze ervaren is echt.
Als de zorgen zich manifesteren in lichamelijke symptomen, gepaard gaand met de overtuiging dat er een lichamelijke ziekte is die de juiste arts kan ontdekken, spreken we van een somatische symptoomstoornis. Hierbij zijn mensen geobsedeerd door het idee dat ze een specifieke stoornis hebben.
In beide gevallen uit de psychische nood zich uit in fysieke symptomen en sensaties. Beide groepen patiënten maken frequent gebruik van het medische zorgsysteem, hoewel sommigen met ziekteangst juist artsen vermijden om hun ergste angsten onbevestigd te laten. Ongeveer 5 procent van alle poliklinische bezoeken aan de huisarts wordt toegeschreven aan hypochondrie.
Symptomen van hypochondrie
Bijna iedereen maakt zich weleens zorgen over hun gezondheid, maar voor degenen met hypochondrie is deze angst een constante metgezel. Ze leven in voortdurende vrees dat ze een ernstige ziekte hebben. De symptomen waar ze zich zorgen over maken, kunnen opduiken in elk deel van het lichaam. Een simpele hoofdpijn wordt in hun gedachten het onweerlegbare bewijs van een hersentumor. Maagpijn wordt geïnterpreteerd als een alarmerend teken van alvleesklierkanker, terwijl een pijnlijke spier prompt leidt tot de angst voor multiple sclerose. Voor hypochonders is het lichaam een labyrint van potentiële gezondheidsproblemen.
Deze zorgen drijven hen naar het internet, waar ze koortsachtig op zoek gaan naar bevestiging van hun angsten. Daarnaast worden artsenpraktijken bezocht als ware het een winkelcentrum, waarbij ze van de ene zorgverlener naar de andere “dokterwinkelen” om hun constante stroom van klachten en zorgen te uiten.
Statistieken suggereren dat ergens tussen de 5 en 10 procent van de mensen last heeft van hypochondrie, maar in de ogen van artsen lijkt het alsof deze groep onevenredig veel van hun tijd en middelen opslokt. Deze patiënten bellen herhaaldelijk met elke nieuwe klacht en zorg, wat voor artsen een uitdaging kan zijn om effectief mee om te gaan.
Opmerkelijk is dat hypochondrie vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, en de stoornis begint meestal haar schaduw te werpen op het leven van mensen tijdens hun middelbare leeftijd. In het geval van kinderen openbaart de aandoening zich vaak in terugkerende buikpijn of hoofdpijn, waardoor de jonge geest zich al vroeg in het doolhof van gezondheidszorgen begeeft.
Ben ik een hypochonder?
Mensen met een ziekte-angststoornis of een somatische symptoomstoornis zijn vaak bezig met het nauwlettend volgen van elke sensatie in hun lichaam en brengen heel wat tijd door in de wachtkamer van de dokter. Hun dagen worden gekenmerkt door uitgebreid online zoeken naar gezondheidsinformatie, met als gevolg dat ze zich vaak bedrukt voelen na een diepe duik in de digitale medische wereld. Dit fenomeen staat bekend als cyberchondriasis. Ze hebben een talent ontwikkeld voor zelfdiagnose en eisen frequent medische tests, zelfs wanneer hun arts deze niet noodzakelijk acht. Het resultaat: hun medische rekeningen kunnen tot wel tien keer hoger zijn dan het nationale gemiddelde.
Toch brengt geruststelling van de arts geen vrede in hun gedachten. Zelfs wanneer de arts meldt dat er geen medisch probleem kan worden gevonden, blijven ze vaak teleurgesteld of zelfs boos achter. De arts wordt wellicht gezien als incompetent en ongeïnteresseerd. Deze zoektocht naar geruststelling en erkenning leidt vaak tot het fenomeen van “dokter-hoppen,” waarbij ze van de ene arts naar de andere gaan, in de hoop uiteindelijk de diagnose te vinden die hun diepgewortelde vrees bevestigt.
Veel onderzoekers die deze aandoening hebben bestudeerd, suggereren dat mensen met hypochondrie eigenlijk meer verlangen naar zorg en aandacht dan naar daadwerkelijke genezing. Het is een emotionele reis waarbij de noodzaak om serieus genomen te worden soms de behoefte aan medische geruststelling overschaduwt.
Hoe weet je of je misschien een hypochonder bent?
Stel jezelf eens deze vragen. Betrap je jezelf er regelmatig op dat je jezelf controleert op mogelijke tekenen van ziekte? Ben je bang dat die keelpijn in werkelijkheid een teken is van keelkanker, of dat die hoest wijst op een gevreesde longontsteking? Denk je vaak na over je gezondheid en merk je dat je er meer over praat dan de meeste mensen? Breng je aanzienlijke tijd online door met speuren naar de oorzaken van lichamelijke sensaties en symptomen? Heb je het idee dat je arts iets belangrijks over het hoofd ziet? Maak je je zorgen dat de dood wellicht aan je deur klopt? Hop je van de ene arts naar de andere in de hoop op medische tests die je geruststellen, of ga je juist helemaal niet naar de dokter uit angst dat je die diepgewortelde angsten bevestigd ziet?
Als deze vragen bekend in de oren klinken, zou het kunnen wijzen op gezondheidsangst, waarbij je voortdurend op zoek bent naar mogelijke afwijkingen in je lichaam. Er zijn aanwijzingen dat mensen met ziekteangst, vergelijkbaar met mensen met een gegeneraliseerde angststoornis, bijzonder gevoelig zijn voor normale lichaamsgevoelens. Deze gevoelens worden dan vaak geïnterpreteerd als tekenen van ernstige medische problemen. Op mentaal niveau zijn deze individuen overtuigd dat er daadwerkelijk een ernstige stoornis aan het ontwikkelen is, en dit wordt niet opgemerkt door de medische experts. Paradoxaal genoeg kan geruststelling van artsen vaak averechts werken, omdat het slechts leidt tot een hernieuwde zoektocht naar de vermeende juiste diagnose.
Weten hypochonders dat ze hypochonder zijn?
Mensen met hypochondrie worden vaak gekenmerkt door een aanzienlijke mate van angst, doordrongen van de overtuiging dat ze een ernstige ziekte onder de leden hebben. In hun beleving zijn deze zorgen over hun gezondheid absoluut legitiem en ontkennen ze pertinent dat hun angsten ongegrond zouden zijn. Ze koesteren een diepgeworteld geloof in organische oorzaken van hun ongemak, wat hen immuun maakt voor de geruststelling die artsen hun proberen te bieden. De zekerheid dat een medisch probleem over het hoofd wordt gezien, sluit hen op in een vicieuze cirkel van overtuigingen. Ze leven voortdurend in een staat van angst, overtuigd dat de dood op de loer ligt.
Het heeft weinig zin om tegen deze patiënten te zeggen dat ze hypochonders zijn. Voor hen voelt dit als een vorm van afwijzing, een signaal dat hun zorgen niet serieus worden genomen. Dit versterkt enkel hun standvastige overtuiging dat de vermeende ziekte die hen kwelt, onopgemerkt blijft. Het bevestigt voor hen dat hun arts simpelweg niet bekwaam genoeg is om het echte probleem te vinden. Het vergroot hun verlangen om serieus genomen te worden, en dit wordt gevoed door de hoop dat de volgende arts die ze bezoeken eindelijk hun angsten zal erkennen. Als gevolg hiervan groeit de onderliggende angst onverminderd voort, zonder dat deze wordt geïdentificeerd of aangepakt.
Kunnen hypochonders zichzelf symptomen laten voelen?
Het ervaren van hypochondrie is verre van een bewuste keuze. Hypochonders willen niet opzettelijk dat hun angstsymptomen zich manifesteren in hun lichaam of dat ze zich zorgen maken over hun gezondheid. Niet alleen zijn deze symptomen niet onder controle van de persoon, maar ze hebben ook vaak een verstorende invloed op het dagelijks leven. De obsessieve zorgen beperken vaak de deelname aan plezierige ervaringen en activiteiten.
Er zijn aanwijzingen dat mensen die hypochondrie ontwikkelen, net als veel mensen die lijden aan angst, de normale lichamelijke prikkels en sensaties verkeerd interpreteren als indicatoren van ernstige interne problemen. Ze zijn mogelijk bijzonder gevoelig voor normale lichaamsgewaarwordingen, in wetenschappelijke termen staat dit bekend als acute interoceptie, en interpreteren deze gevoelens te veel als tekenen van wanorde.
Hypochondrie test doen
Vroeger dachten ze dat hypochondrie iets was wat naar voren kwam als artsen geen medische verklaring konden vinden voor jouw symptomen, zelfs na uitgebreid onderzoek en talloze tests. Het voelde alsof er een standaard diagnose werd gesteld, waardoor jij als patiënt nog meer vastbesloten was om een verklaring te vinden voor jouw lichamelijke klachten. Soms ontstond er zelfs spanning tussen de cliënt en de artsen, waarin beide partijen streven naar geruststelling en zekerheid. Een nieuwe kijk benadrukt nu dat hypochondrie eigenlijk een specifieke vorm van angst is, namelijk gezondheids- of ziekteangst. De aanhoudende zorgen over jouw lichamelijke symptomen worden gezien als een uiting van deze angst, met altijd aanwezige fysieke componenten.
Tegenwoordig stellen artsen steeds vaker vragenlijsten aan jou voor in de eerstelijnszorg, om te kijken of jij last hebt van gezondheidsangst en in welke mate. Een veelvoorkomende test die ze hiervoor gebruiken, is de Whitely Index (bijvoorbeeld: Maak jij je vaak zorgen over jouw gezondheid? Heb je regelmatig klachten van een ernstige ziekte?).
Ook online zijn er talloze zelftests beschikbaar voor hypochondrie. Hierin moet jij vragen beantwoorden over uitspraken die op jou van toepassing kunnen zijn, zoals: “Maak ik me meer zorgen dan de meeste mensen die ik ken over het hebben van een ernstige ziekte, aandoening of medische aandoening?”; “Controleer ik regelmatig mijn lichaam op tekenen van ziekten, aandoeningen of medische aandoeningen?”; en “Vermijd ik bepaalde mensen, plaatsen, dingen of situaties uit angst voor ziekte of aandoening?” Deze zelftests richten zich op vier specifieke aspecten van hypochondrie: obsessieve gedachten over gezondheid, gedrag gericht op het zoeken naar geruststelling over jouw gezondheid, angst voor de dood en zorgen over ziekte.
Diagnose hypochondrie
Het is best een ingewikkelde kwestie om hypochondrie te diagnosticeren. Meestal komen mensen zoals jij bij hun huisarts om objectieve bevestiging te zoeken van hun zorgen over mogelijke ziekten. Onderzoek wijst uit dat huisartsen vaak vermoeden dat hypochondrie aanwezig is als jij angstig bent voor ziekten, veel bezig bent met jouw lichaam en blijft aandringen op meer testen, zelfs als er geen concrete bevindingen zijn. Echter, artsen stellen deze diagnose vaak niet omdat ze zich beperken tot het zoeken naar concrete oorzaken en weten dat jij als patiënt vaak weerstand biedt tegen verwijzingen voor psychiatrische behandeling. Helaas blijft de werkelijke aandoening ongediagnosticeerd en onbehandeld, en ga je door met jouw zoektocht en lijden. Het komt vaak voor dat hypochondrie pas als diagnose wordt gesteld uit frustratie, nadat tests geen bewijs van een lichamelijke ziekte hebben opgeleverd.
Volgens het de DSM V kan een ziekteangststoornis worden vastgesteld als de volgende kenmerken zes maanden of langer aanwezig zijn:
- Je bent voortdurend bezig met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte.
- Er zijn geen of slechts milde lichamelijke klachten.
- Je maakt je buitensporig veel zorgen over jouw gezondheid en raakt snel bezorgd hierover.
- Je controleert herhaaldelijk jouw lichaam op tekenen van ziekte en vertoont ander overdreven gezondheidsgerelateerd gedrag, of vermijdt juist volledig het bezoeken van artsen.
Wat is het verschil tussen hypochondrie en het zoeken oorzaken van onverklaarde lichamelijke klachten?
Als je bedenkt dat minstens een kwart van alle huisartsbezoeken – en zelfs de helft van de bezoeken aan specialisten – te maken heeft met medisch onverklaarde symptomen, dan snap je dat dit zowel voor jou als voor de artsen een complexe situatie is. Vooral vrouwen ervaren dit vaak. Voor artsen kan het behoorlijk frustrerend zijn, waarbij patiënten soms als ‘moeilijk’ worden bestempeld, met de neiging om aan te nemen dat de symptomen een psychosociale oorsprong hebben.
Het onderscheid tussen hypochondrie en situaties waarin nog geen oorzaak is gevonden voor lichamelijke klachten, ligt in de aard en intensiteit van de stress die jij ervaart. Hypochondrie kenmerkt zich door overdreven zorgen over de ernst van de ziekte, buitensporig nadenken over symptomen, het inschatten van symptomen als extreem bedreigend, het geloof in de catastrofale aard van de onderliggende aandoening en de verstoring van jouw dagelijks leven als gevolg van angst die boven de symptomen uitstijgt.
“Mijn nood is echt”
Mijn gevoel van urgentie is wel degelijk echt. Hypochondrie onthult de beperkingen van een medisch systeem dat stoornissen categoriseert op basis van de vraag of ze zich manifesteren in het lichaam of in de geest, terwijl de meeste aandoeningen eigenlijk een samenspel zijn van zowel lichamelijke als mentale aspecten, zij het in verschillende mate. Het gevolg hiervan is dat de aandoeningen die worden voorgelegd aan de tak van het gezondheidszorgsysteem die alleen somatische oorzaken overweegt, automatisch als niet-bestaand worden beschouwd wanneer diagnostisch onderzoek geen tastbaar bewijs van ziekte oplevert. Voor patiënten voelt een doorverwijzing naar een psychiater vaak als een ontkenning van de geldigheid van hun lijden.
Voelen hypochonders echte symptomen?
Zonder twijfel ervaren hypochonders fysieke problemen die absoluut reëel zijn, net als de emotionele pijn die ermee gepaard gaat. Ze verlangen ernaar dat artsen en de mensen om hen heen hun pijn en lijden als werkelijk erkennen. Het lijkt erop dat ze een verhoogde waarneming en gevoeligheid hebben voor de innerlijke werking van hun eigen lichaam (interoceptie), waardoor wat anderen wellicht als een klein ongemak beschouwen, voor hen meer kracht en impact heeft. Zoals bij andere vormen van angst, versterken de zeer reële fysieke en psychologische componenten van de aandoening elkaar.
Wat is somatisatie?
Het is vanzelfsprekend, maar we moeten niet vergeten dat de geest en het lichaam op vele manieren met elkaar verbonden zijn, en dat deze verbindingen niet allemaal volledig begrepen worden. Hypochondrie is een uitdrukking van een van deze verbindingen. Men veronderstelt dat hypochondrie een weerspiegeling is van somatisatie, een fenomeen dat het beste begrepen kan worden als de geest die communiceert in de taal van het lichaam. Soms manifesteren verontrustende gedachten en gevoelens zich in lichamelijke klachten, vooral in de kindertijd.
Het exacte mechanisme achter dit vertaalproces is niet bekend. Desondanks ervaart bijna iedereen in zekere mate somatisering. Alle aandoeningen hebben namelijk zowel mentale als fysieke componenten. Denk bijvoorbeeld aan spanningshoofdpijn. Voor sommige mensen kunnen de fysieke componenten duidelijker of acceptabeler zijn dan de mentale componenten.
Nemen artsen hypochondrie wel serieus?
Het is een feit dat tot 50 procent van de eerstelijnspatiënten lichamelijke symptomen vertoont die niet kunnen worden verklaard door een somatische aandoening. Dit maakt het tegenkomen van medisch onverklaarde symptomen, een noodzakelijke voorwaarde voor hypochondrie, een frustrerende situatie voor artsen. Wanneer artsen patiënten met ziekteangst tegenkomen, staan ze voor een dilemma. Als ze de symptomen simpelweg accepteren en alle mogelijke manieren onderzoeken om objectief bewijs van lichamelijke ziekte te vinden, lopen ze het risico de subjectieve nood van patiënten te negeren. Bovendien missen ze de kans om patiënten te informeren over de werkelijke oorsprong van veel ziekten, namelijk een dynamische interactie van biologische en psychologische processen.
Hoe intensiever de zoektocht naar somatische oorzaken, des te meer versterken artsen de ziekteangst van patiënten. Als patiënten alleen in de fysieke oorzaken van lichamelijke symptomen geloven, kunnen artsen die geen fysieke oorzaak vinden en geen rekening houden met de psychosociale oorsprong teleurstelling veroorzaken bij hun patiënten. Hierdoor lopen ze het risico dat ze de klachten niet serieus nemen of als reëel beschouwen.
Oorzaken van hypochondrie
Hypochondrie blijft een raadselachtige aandoening. Niemand weet precies wat sommige mensen bijzonder gevoelig maakt om hun lijden uitsluitend via lichamelijke klachten te uiten. Evenmin begrijpen we waarom mensen volhouden dat ze een medische aandoening hebben, zelfs nadat artsen hen herhaaldelijk hebben gerustgesteld dat alles in orde is. Wat wel goed gedocumenteerd is, is dat veel mensen met ziekteangst terughoudend zijn om doorverwezen te worden naar specialisten in de geestelijke gezondheidszorg, omdat ze weerstand voelen tegen de suggestie dat hun symptomen een psychologische oorsprong hebben.
Wat veroorzaakt hypochondrie?
Als de neiging om zich te richten op somatische klachten een voorwaarde is voor hypochondrie, dan fungeert stress vaak als een katalysator. Een van de geïdentificeerde katalysatoren is met name persoonlijke tragedie, zoals het verlies van een dierbare. Het kan ook gaan om het overlijden van een vriend aan een veelvoorkomende of ongebruikelijke ziekte. Het is bekend dat zelfs nieuwsberichten over een bepaalde aandoening hypochondrie kunnen triggeren. Een andere aanleiding kan de persoonlijke ervaring zijn van een symptoom – bijvoorbeeld geheugenverlies, een stekende pijn in de borst – dat gemakkelijk kan worden geassocieerd met een aandoening die als een ernstige bedreiging voor het leven wordt beschouwd. Een online zoektocht naar informatie kan nieuwsgierigheid omzetten in de overtuiging dat er iets mis is.
Is hypochondrie genetisch?
Er bestaat geen specifiek gen voor hypochondrie, vergelijkbaar met het ontbreken van een gen voor algemene angst. Desalniettemin zijn er aanwijzingen dat hypochondrie vaker voorkomt bij mensen met een ouder die zelf de stoornis heeft. Het is echter belangrijk op te merken dat familiale overdracht niet noodzakelijkerwijs het gevolg is van genetische factoren. Gezinnen ontwikkelen vaak hun eigen gedragscodes en geven deze door aan volgende generaties, waarbij manieren om emoties, inclusief angst, te uiten daarbij horen. Ouders die bijvoorbeeld tegen hun kinderen zeggen dat ‘er in dit huis geen boosheid [of verdriet] zal zijn’, leggen de basis voor alternatieve manieren om emotioneel leed te uiten. Ouders die zich zorgen maken over de gezondheid van hun kinderen en uitgebreide voorzorgsmaatregelen nemen om zelfs het kleinste symptoom te voorkomen, kunnen door hun daden van overbescherming hun kinderen direct laten zien hoe ze zich zorgen moeten maken over hun eigen gezondheid.
Zijn er risicofactoren voor hypochondrie?
Naast recente levensstress zijn er verschillende factoren in verband gebracht met de ontwikkeling van hypochondrie. Net als bij algemene angst wordt ziekteangst geassocieerd met het persoonlijkheidskenmerk neuroticisme, dat zich kenmerkt door de neiging om negatief te reageren op ervaringen en opgewonden te raken door verontrustende gedachten en zorgwekkende gevoelens. Onderzoek na onderzoek suggereert dat neuroticisme de gevoeligheid voor zowel angst als depressie voorspelt, en in mindere mate voor andere psychische stoornissen. Wetenschappers geloven dat neuroticisme emotionele reacties weerspiegelt die vooral zijn afgestemd op dreiging.
Er zijn ook aanwijzingen dat volwassenen met hypochondrie op volwassen leeftijd een grotere kans hebben dan anderen om in hun kindertijd een ernstige ziekte te hebben doorgemaakt of een broer of zus te hebben gehad die een dergelijke ziekte heeft gehad. Het wordt verondersteld dat een dergelijke ervaring een kanaal kan zijn voor het waarnemen van duidelijke voordelen van ziek zijn, zoals het krijgen van aandacht.
Is hypochondrie gerelateerd aan stress?
Hypochondrie komt vaker voor bij mensen die recentelijk een stressvolle levensgebeurtenis hebben ervaren dan bij degenen die dat niet hebben meegemaakt. Er bestaan talloze verbanden tussen angst en stress op innerlijk niveau. Angst is de term die wordt gebruikt voor de interne waarschuwingssensaties die ontstaan door het lichaamsreactiesysteem wanneer het een mentale of fysieke dreiging waarneemt. Deze sensaties worden geactiveerd door het stressreactiesysteem, ook bekend als het vecht-of-vlucht-systeem, dat ons waarschuwt voor gevaar en ons beschermt tegen dreigingen. De stressreactie omvat chemische signalen, zoals cortisol en adrenaline, die naar verschillende organen worden gestuurd om onze aandacht te richten op mogelijke gevaren. Door de werking van neurale circuits in de hersenen te veranderen – gericht op negatieve ontwikkelingen en het interpreteren van neutrale gebeurtenissen in een negatieve richting – kan stress iemands vermogen om controle over zijn gedachten uit te oefenen overweldigen.
Is hypochondrie een psychische aandoening?
Ja, hypochondrie wordt beschouwd als een psychische aandoening. Als een vorm van angst is hypochondrie zowel een mentale als fysieke toestand van negatieve verwachting. Mentale symptomen worden gekenmerkt door verhoogde angst, uitgedrukt in zorgen, terwijl fysieke symptomen de activering van meerdere lichaamssystemen omvatten, allemaal gereed om mogelijke schade te bestrijden. De lichamelijke angstgevoelens worden als onaangenaam ervaren en worden mentaal verkeerd geïnterpreteerd en uitvergroot, waardoor het leed wordt verergerd.
Niet alleen worden lichamelijke gewaarwordingen verkeerd geïnterpreteerd als tekenen van naderend onheil, maar ze leiden ook tot zoeken naar een medische oorzaak. Er wordt aangenomen dat fysieke symptomen het resultaat zijn van fysieke oorzaken, en bij een verkeerd gerichte zoektocht naar een fysieke oorzaak blijft de ware bron van het probleem onontdekt en niet aangepakt. Ziekteangst wordt als een stoornis beschouwd wanneer het het dagelijkse leven verstoort, de betrokkenheid bij normale en zelfs plezierige activiteiten beperkt, en de zorgen een onevenredige hoeveelheid mentale ruimte in beslag nemen. De aandoening gaat vaak gepaard met depressie.
Behandeling van hypochondrie
Tot voor kort werd hypochondrie, waarbij sommige mensen overtuigd zijn dat ze lijden aan een ernstige, niet-gediagnosticeerde ziekte, beschouwd als een aandoening die moeilijk te behandelen is. In de afgelopen tien jaar zijn de componenten van de aandoening echter duidelijker in beeld gekomen: het geloof in de aanwezigheid van een niet-gediagnosticeerde ziekte, gezondheidsgerelateerde angst en lichamelijke preoccupatie. De misvatting van onschuldige lichamelijke gewaarwordingen en het verkeerd interpreteren en overdrijven ervan hebben onderzoekers en artsen doen erkennen dat psychologische behandelingen waardevol kunnen zijn.
Desondanks blijft hypochondrie volgens artsen een moeilijk te behandelen aandoening, deels omdat het lastig is om patiënten naar de juiste behandeling te leiden. Mensen met ziekteangst brengen veel tijd door in het medische systeem, maken buitensporig gebruik van medische diensten en blijven ongerust, zelfs als diagnostische procedures geen tekenen van ziekte onthullen. Ze accepteren letterlijk geen nee, omdat geruststelling hen niet lijkt te bereiken. Velen verzetten zich tegen het idee dat hun probleem inherent psychologisch is, omdat ze geloven dat dit betekent dat hun lijden niet ‘echt’ is.
Bestaat er een behandeling voor hypochondrie?
De uitdaging bij de behandeling van hypochondrie is om patiënten te informeren over de aard van hun aandoening en de onderliggende oorzaken ervan. Psychotherapie blijkt de voorkeursbehandeling te zijn voor hypochondrie, ook wel bekend als ziekteangststoornis, omdat het specifiek gericht is op de perceptuele en cognitieve mechanismen die naar verluidt ten grondslag liggen aan de stoornis. In het bijzonder wordt cognitieve gedragstherapie (CGT) vaak aanbevolen. Er bestaat overvloedig bewijs dat de effectiviteit van CGT documenteert bij de behandeling van gegeneraliseerde angststoornissen en andere angststoornissen. Soms worden antidepressiva ingezet om gezondheidsangst te behandelen, vergelijkbaar met de benadering bij andere angststoornissen.
Zijn er dingen die je zelf kunt doen om hypochondrie te verlichten?
Zeker, er zijn zelfhulpstrategieën die je kunt overwegen, vooral als het moeilijk is om de rol van angst bij je symptomen te erkennen en professionele hulp te zoeken in de geestelijke gezondheidszorg. Vermijd bijvoorbeeld online zoekopdrachten naar lichamelijke symptomen, omdat dit kan leiden tot cyberchondria, waarbij mensen met gezondheidsangst overmatig veel tijd online doorbrengen op zoek naar gezondheidsinformatie en overtuigd raken van zeldzame aandoeningen. Hier zijn enkele andere acties die het overwegen waard zijn:
- Neem een stap terug en onderzoek altijd het volledige scala aan bewijsmateriaal voordat je conclusies trekt over de ernst van je symptomen.
- Leer stressmanagement- en ontspanningstechnieken die je kunt toepassen wanneer somatische symptomen je aandacht trekken.
- Ontwikkel activiteiten waar je gepassioneerd over bent; afleiding is vaak een effectief middel tegen angst.
- Maak een plan en houd je eraan om je huisarts slechts één of twee keer per jaar te bezoeken; noteer de afspraken in je agenda.
Gaat hypochondrie vanzelf weg?
Hypochondrie wordt, vergelijkbaar met andere op angst gebaseerde aandoeningen, beschouwd als een chronische aandoening die over de tijd stabiel blijft. De intensiteit kan echter toenemen, vooral onder invloed van stress en traumatische gebeurtenissen. Studies suggereren dat, zelfs met de beste behandelingen, de neiging om somatische symptomen te ervaren blijft bestaan, maar gedragstherapie kan de intensiteit verminderen en de impact op het dagelijks leven minimaliseren.
Is hypochondrie gevaarlijk?
Hypochondrie is vooral gevaarlijk voor je “financiële gezondheid”, omdat het de medische kosten verhoogt voor zowel de persoon die lijdt aan gezondheidsangst als voor de samenleving als geheel, aangezien het het medische systeem belast met onnodige procedures. Daarnaast vormt de aandoening een risico voor de algemene gezondheid, aangezien patiënten meer diagnostische en chirurgische procedures ondergaan dan medisch noodzakelijk is, wat inherent risico’s met zich meebrengt.
Als het onbehandeld blijft, kunnen psychische aandoeningen, met name angst, in ernst toenemen. Omdat angst veel neurale paden deelt met pijn en vaak samen voorkomt, verergert angst de perceptie van pijn en vergroot het de kans op invaliditeit als gevolg daarvan. Bovendien activeert angst de stressreactie, wat herhaaldelijk het lichaam en de hersenen beïnvloedt, resulterend in geheugenproblemen als gevolg van de toxische effecten van stress op de hersenen. Angst verstoort doorgaans de slaap, en chronische slapeloosheid als gevolg van onbehandelde angst kan de stofwisseling en het immuunsysteem ondermijnen.
Echter, de grootste kosten van onbehandelde ziekteangst kunnen zijn dat het het leven van vreugde berooft en een enorme tol eist van relaties. Mensen met hypochondrie besteden buitensporig veel tijd aan het bezoeken van artsen, maken zich zorgen over hun gezondheid en zoeken geruststelling bij de mensen om hen heen – en schieten altijd tekort in wat ze zoeken. De stoornis verkort het leven van mensen, wat een van de redenen is dat het vaak tot depressies leidt.
Bronnen:
Thuisarts.nl
Medisch Centrum Twente
Parnassia Groep
Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde
Online zelftest angststoornis doen?
Bekijk de zelftest van PsyQ