Kokkerellen kan bij vogels voor ernstige verwondingen zorgen en zelfs dodelijk zijn voor je huisdier. Toch weten veel mensen niet eens dat deze gevaren bestaan. In de uitgebreide blog van vandaag gaan we in op de kookgevaren die je vogel kunnen schaden en hoe je ze kunt vermijden. We kijken onder andere naar pannen met een teflon anti-aanbaklaag en gezonde alternatieven, waaronder de keramische pannen. Lees verder voor alle vragen en antwoorden, die gerelateerd zijn aan veilig koken in bijzijn van papegaaien, andere huisdieren en – niet te vergeten – jezelf!
Zelf hebben we al onze Tefal pannen en andere pannen met een “handige anti-aanbaklaag” weggedaan, om geen gezondheidsrisico’s te nemen bij onze Charlie. We vonden het daarom de moeite waard om hier nader onderzoek naar te doen, “gezonde” pannen aan te schaffen en de kennis met jou te delen in dit artikel.
Teflonvergiftiging bij vogels
Teflonvergiftiging is de generieke term die wordt gebruikt om polytetrafluorethyleen (PTFE) intoxicatie te beschrijven. PTFE is de antiaanbaklaag die wordt gebruikt door veel pannenfabrikanten zoals Tefal. Bij oververhitting komt de coating in een gasvorm vrij die meestal niet schadelijk is voor de mens maar uiterst gevaarlijk voor vogels. De vogel krijgt als één van de symptomen moeite heeft met ademhalen omdat de longen zich beginnen te vullen met lichaamsvloeistof en (in ernstige gevallen) de dood tot gevolg kan hebben.
Vogels hebben zeer “effectieve” longen omdat ze veel zuurstof nodig hebben bij het vliegen. Het nadeel is dat de longen van vogels erg gevoelig zijn en daarom extreem vatbaar voor gifstoffen in de lucht, zoals PTFE. Het is meestal zo dat hoe kleiner de vogel is, hoe minder gas nodig is om de vogel te schaden. Een kanarie is dus veel kwetsbaarder voor giftige gassen dan een grote papegaai zoals de ara. Historisch gezien is dit de reden waarom kanaries in kolenmijnen werden losgelaten, zodat ze schadelijke gassen konden opsporen voordat mensen de mijn betraden.
Wat veroorzaakt teflonvergiftiging?
De meest voorkomende oorzaak van teflonvergiftiging is simpelweg het koken op pannen met een anti-aanbaklaag met PTFE (waaronder een groot aantal van de populaire Tefal pannen), wanneer je huisdier in de buurt is. Koken op anti-aanbaklagen met teflon is vooral gevaarlijk met:
- Verhitten van pannen
De gevaren van PTFE voor vogels ontstaan al bij de eenvoudige handeling van het voorverwarmen van een pan of het op hoog vuur zetten. Dit is temperatuurafhankelijk, waar diverse wetenschappelijke onderzoeken over zijn gedaan. Op een koude pan kun je niet bakken, vandaar dat papegaaieneigenaars vrij snel in de problemen komen. - Oude pannen
De teflon anti-aanbaklaag zal na verloop van tijd verouderen en verslechteren. Naarmate het kookgerei ouder wordt, wordt de giftige PTFE eerder uitgestoten als een gas dat je huisdier kan schaden. - Beschadigde pannen
Krassen, deuken en kleine gaatjes in anti-kleef kookgerei kunnen ook de kans vergroten dat je kookgerei giftige PTFE-gassen uitstoot. - Andere objecten die PTFE en PFOA bevatten
Behalve pannen zijn er een aantal andere potentieel gevaarlijke objecten met PTFE en PFOA. Deze gaan we later belichten.
Teflon vergiftigingsverschijnselen bij vogels
Een teflonvergiftiging is voor alle soorten vogels schadelijk en, bij voldoende blootstelling, vaak dodelijk. Je kunt de symptomen van een teflonvergiftiging bij vogels herkennen aan de volgende verschijnselen:
- Moeilijk ademhalen, snakken naar lucht
- Niezen en piepen
- Knipperende ogen of spiertrekkingen
- Slechte coördinatie en verlies van controle over lichaamsbewegingen
- (Soms) niet in staat om te staan
- Epileptische aanvallen
- Soms een plotselinge dood
Wat ook belangrijk is om weet van te hebben, is dat teflonvergiftiging acuut kan optreden, maar het kan ook langzaam groeien – gedurende weken of zelfs maanden, totdat je vogel volledig ziek is.
Behandeling voor teflonvergiftiging bij vogels
Als je denkt dat je vogel een teflonvergiftiging heeft, moet je snel handelen en de volgende stappen nemen:
- Schakel direct je oven, pan of andere warmtebron uit.
- Verwijder je verwarmde pannen uit je huis en plaats ze op een veilige ondergrond zoals beton.
- Open de ramen in je huis, zet ventilatoren aan en zorg voor zoveel mogelijk ventilatie.
- Let er wel op dat je vogel niet kan ontsnappen.
- Als je een reiskooi hebt, kun je de vogel daarin plaatsen en neem je hem mee naar buiten .
- Als je geen reistas hebt, plaats je vogel dan zo ver mogelijk van de kookbron. Zorg voor zoveel ventilatie in de ruimte!
- Zodra de grootste dreiging is verwijderd en de vogel frisse lucht krijgt, is de volgende stap die je moet nemen: een onmiddellijk bezoek aan een vogelarts. Het gaat hierbij om een noodsituatie, dus wacht niet langer. Wat je soms hoort is dat vogelartsen behandelingen met zuurstof, antibiotica en diuretica toepassen om te voorkomen dat vloeistoffen in de longen worden geproduceerd.
Hoewel de vooruitzichten voor teflonvergiftiging niet erg goed zijn, kunnen vogels overleven als ze snel worden behandeld.
Voorkómen is beter dan genezen
Voorkom teflonvergiftiging bij je vogel door het volgende te doen.
- Gooi je oude giftige pannen weg of geef ze weg aan een bepaald doel of zet ze op Marktplaats!
- Vervang ze met een nieuwe set veilige pannen, met behulp van de tips die je in dit artikel vindt en andere bronnen.
- Maak je nieuwe pannen voor het eerste gebruik grondig schoon.
Welke pannen zijn niet giftig? Wat zijn die gezonde pannen?
In grote lijnen heb je drie keuzes, wanneer je op zoek bent naar de beste veilige pannen voor huishoudens met vogels:
1 – Keramische pannen: veilig
Keramische pannen vormen geen probleem wat betreft uitstoot van giftige gassen. Keramische pannen worden ook geproduceerd met anti-aanbaklagen. Je kunt dus het praktische voordeel van teflon hebben, zonder de gezondheidsgevolgen voor je vogel. Het enige kleine nadeel is dat, als je keramiek van slechte kwaliteit koopt, de keramische coating kan afbrokkelen. Dit vormt geen gezondheidsrisico voor de mens, maar kan problemen veroorzaken voor vogels (alleen als ze voedsel zouden eten dat in de keramische pan werd gekookt).
Hoe maak je keramische pannen schoon?
Bij voorkeur kun keramische pannen onder de kraan afwassen. Gebruik geen schuurspons, maar de zachte kant ervan of een ouderwetse afwasborstel. Last van hardnekkig vuil? Laat je pan, gevuld met een laagje water, een nachtje staan, zo weekt het vuil automatisch los.
Mogen keramische pannen in de vaatwasser?
Afhankelijk van de voorschriften van de fabrikant. Kijk goed in de bijgeleverde documentatie. Let wel: ook al staat er dat de pan in de vaatwasser mag, kunnen de agressieve reinigingsmiddelen het oppervlak enigszins aantasten en daarmee de levensduur van je pan verkorten.
2 – Gietijzeren pannen: veilig
Gietijzeren pannen zijn een ander alternatief en ze produceren geen giftige stoffen, hoe heet ze ook worden. Gietijzeren pannen worden steeds populairder vanwege hun extreem lange levensduur. Een mogelijk probleem met gietijzer is dat het kan roesten als het na gebruik niet goed wordt gedroogd. Als je je zorgen maakt om roestige pannen kun je roestvrij staal of keramiek overwegen dat roestbestendig is.
3 – Roestvrij stalen pannen: veilig
Roestvrij stalen pannen zijn ook veilig voor papegaaien en andere vogels en hebben een lange levensduur. Ook hier heeft het voordeel een mogelijk nadeel: met roestvrij staal heb je het “probleem” dat voedsel er gemakkelijk aan blijft plakken. Als je de pan na gebruik laat weken, komt het voedsel normaal gesproken vrij gemakkelijk los. Net als gietijzer kan dit echter ook eenvoudig worden gereinigd met staalwol en hoef je je geen zorgen te maken om roest.
4 – Is glazen kookgerei veilig voor vogels? Ja
Het probleem met koken met glas is dat normaal glas bij hoge temperaturen uiteen zal vallen. Dus heb je glazen kookgerei nodig dat speciaal is ontwikkeld om hoge kooktemperaturen te weerstaan.
5 – Koperen pannen: veilig indien gecombineerd met andere materialen
Pannen worden niet gefabriceerd van uitsluitend koper. Meestal wordt koper gecombineerd met keramiek of als onderdeel van een roestvrijstalen pan. In dat geval is het wel veilig.
6 – Aluminium pannen: veilig
Net als koper is aluminium veilig om op te koken, maar het is onwaarschijnlijk dat het op zichzelf wordt gebruikt. Vaak is het opgenomen als onderdeel van een combinatie van materialen, zoals in het hierboven genoemde keramische kookgerei dat aluminium bevat.
Specifieke merken
Veilig
Merken van pannenfabrikanten die je met zekerheid veilig kunt gebruiken bij het koken in een huis met huisdieren zijn, onder andere: Beka, Baker’s Secret, EKCO, Corningware, Green Pan en Orgreenic.
Onveilig
Naast het feit dat teflon gevaarlijk is voor vogels, produceren de volgende brands pannen met nog meer giftige bestandsdelen. Helaas voor de volgende merken gaan we ze toch benoemen; we willen immers papegaaieneigenaren goede raad geven. Heb je geen papegaai of ander gevoelig huisdier? Dan geldt deze waarschuwing (wellicht) niet zozeer voor jou. De merken zijn onder andere: Krups, KitchenAid, Tefal (voor een groot gedeelte), Resistal, SilverStone, StainMaster, Supra, Xylon, Teflon, Calphalon, Circulon, Emerilware, Excalibur, Farberware, George Foreman en meer. Let wel: niet al deze merken worden in Nederland verkocht en er bestaan nog veel meer pannenmerken die pannen verkopen die giftig zijn.
Andere gevaarlijke warmtebronnen voor vogels
Naast kookpannen zijn er nog andere materialen en apparaten die PTFE bevatten en mogelijk een PTFE-vergiftiging kunnen veroorzaken bij je papegaai of andere vogel. Kijk altijd uit als er “anti-aanbak/-kleef” op een product staat. Hierbij gaat het vaak om een chemische stof die daarvoor zorgt en daarom mogelijk giftig is voor je vogel. Hier volgt een lijst van huishoudelijke middelen en apparaten waar je mee uit moet kijken.
- Aluminiumfolie met een antiaanbaklaag moet worden vermeden.
- Haardrogers kunnen ook gevaarlijk zijn en mogen niet in dezelfde ruimte met vogels worden gebruikt.
- (Gloei)lampen kunnen mogelijk PTFE bevatten, zeker als het speciale breukbestendige lampen zijn.
- Zelfreinigende ovens hebben een PTFE-laag en stoten giftige gassen uit tijdens de reinigingscyclus.
- Veel reinigingsmiddelen kunnen ook gevaarlijk zijn.
- Mobiele verwarmingen
- Tosti apparaten
- Strijkijzers en strijkplankhoezen
- Grills
- Wafelijzers
- Spuitbussen
- Luchtverfrissers
- Krultangen
- Pizza Pannen
- Bakplaten
- Ovenzakken
- Geurkaarsen
Tips voor veilig koken met een huisdier in huis
Als je thuis kookt en een huisdier hebt, zorg er dan eerst voor dat het kookgerei dat je gebruikt geen giftige stoffen afgeeft. Controleer vervolgens of de andere apparaten in je huis ook veilig zijn voor vogels zijn met behulp van de bovenstaande informatie. Je bent dan klaar om veilig te koken. Let ook op het volgende.
- Houd je vogel ver weg van de keuken en zorg ervoor dat de vogel nooit in de keuken is wanneer je kookt.
- Zorg ervoor dat je voedsel niet verbrandt of oververhit raakt. Laat je kookkunsten nooit zonder toezicht achter, en gebruik een thermometer als je die hebt.
- Gebruik afzuigventilatoren, zet ventilatiesystemen aan en open ramen.
- Wees extra voorzichtig bij het koken met specerijen of chilipoeder en andere soorten exotische kruiden.
- Reinig je oven niet met chemicaliën, gebruik in plaats daarvan zuiveringszout, azijn en water.
Conclusies
Het vermijden van pannen en ander kookgerei met anti-aanbaklagen in je keuken is noodzakelijk als je een vogel hebt. Het is een feit dat je iets zult moeten spenderen aan het vervangen van je pannenset. Bovendien moet je mogelijk je kooktechnieken enigszins aanpassen en wat plantaardige sprays of oliën gebruiken om te voorkomen dat voedsel aan je pannen blijft kleven. Maar dit is allemaal meer dan de moeite waard om de gezondheid van je vogel op peil te houden. Zorg er ook vooral voor dat je vogel niet in de buurt van de keuken of kookapparatuur komt, wanneer je aan het koken bent.
Nogmaals: de soorten pannen die je veilig kunt gebruiken in een huishouden met een vogel:
- Keramisch
- Gietijzer
- Roestvrij staal
- Glas
- Aluminium
Welke “gezonde pannen” wij thuis gebruiken
Om ervoor te zorgen dat onze papegaai Charlie gezond blijft, hebben wij ons arsenaal aan pannen moeten vervangen. De keuze is uitgegaan naar de keramische pannen van GreenPan, na veel huiswerk gedaan te hebben.
Welke GreenPan kopen?
Er zijn te veel soorten pannen van GreenPan op de markt om daar eenduidig antwoord op te kunnen geven. Wij zelf maken het meeste gebruik van een ruime wokpan, die voor de dagelijkse maaltijden vrijwel universeel toepasbaar is. Een ongelooflijk goede anti-aanbaklaag, wel zwaar. Als er een indicatie is voor high-end kwaliteit binnen het assortiment van GreenPan, is het wellicht het gewicht. Nadeel als je geen bodybuilding hebt gedaan. Ander nadeel, wel eenmalig: de prijs. De beste kwaliteit heeft ook het grootste prijskaartje. Onze wokpan kostte zo’n 180 euro. Maar dan heb je ook een veilige pan voor vogels met een levenslange garantie van GreenPan!
Definities
Wat is PFAS?
PFAS staat voor poly- en perfluoroalkylstof. Een groep chemische stoffen die van nature niet voorkomt in het milieu. Een praktische eigenschap van PFAS is dat het water-, vet-, vuil- en stofafstotend werkt. PFAS is warmtewerend en wordt niet gemakkelijk aangetast door andere chemische stoffen.
Wat is PTFE?
PTFE is gepolymeriseerd polytetrafluoretheen, een chemische verbinding. Beter bekend als Teflon, een merknaam. PTFE is een etheenpolymeer waarin alle waterstofatomen vervangen zijn door fluor. PTFE wordt in diverse vormen toegepast, waaronder voor de coating van anti-aanbaklagen van pannen. Ander voorbeeld: teflontape; voor het afdichten van schroefdraden bij gasleidingen.
Wat is cadmium?
Cadmium is een zwaar metaal dat in de natuur in zeer lage hoeveelheden voorkomt. De hoofdzakelijke bronnen van cadmium in onze omgeving zijn tabaksrook en de non-ferro industrie, waar ook de bekende anti-aanbaklaag vandaan komt.